بررسی تصویر بهشت و دوزخ در متون فارسی نثر صوفیه تا قرن هفتم

thesis
abstract

دغدغه ی مرگ و خارخار جاودانگی، عمری به درازای اندیشه ی بشری دارد. بقای نفس و خلود پس از مرگ به صورت زندگی در بهشت یا دوزخ یکی از مهمترین عناصر اعتقادی بسیاری از ادیان و مذاهب است. با این که بهشت و دوزخ با پذیرفتن عقاید مذهبی باید برای همگان مفهومی یکسان داشته باشد ، اما در متون نثر صوفیه ، دریافت های متضاد و بس شگفت از این مفهوم ارائه شده است. در نثر فارسی صوفیه که نخستین نشانه های آن از میانه ی قرن سوم به جای مانده است، صوفیه همواره کوشیده اند دریافت های باطنی خویش از مفهوم بهشت و دوزخ را در پرده ای از استعارات و کنایات و با زبانی رمزآلود ارائه دهند. در پایان نامه ی حاضر ضمن اشاره به دیدگاه ادیان بزرگ الهی درباره ی بهشت ودوزخ، تصاویر بهشت و دوزخ در آثار یازده صوفی برگزیده (هفت صوفی از ناحیه ی خراسان و چهار صوفی از مکتب بغداد) بررسی شده است. واکاوی آثار این صوفیان نشان می دهد که همه ی آنان ، با تعبیرهای گونه گون ، بهشت حقیقی را مقام قرب خداوند می دانند. در نظر آنها ، بهشت وعده داده شده در شریعت ، بهره ی محرومان و ناکامان طریق قرب است.این صوفیان بهشت و دوزخ را باطن صفات و اعمال آدمی دانسته و معتقدند آتش (آتش دوزخ یا آتش عشق مشتاقان) با خاصیت پاک کنندگی خویش ، بندگان خداوند را به درجه ای از خلوص رسانده و آنها را برای درک مرتبه ای از قرب آماده می سازد. مشاهده ی بهشت ودوزخ در همین جهان و بیان مختصات هر یک ، از دیگر مفاهیم ارائه شده در این آثار است. نظرات این دسته از صوفیان درباره ی بهشت و دوزخ - به ویژه بهشت روحانی- با آموزه های شریعت اسلام تفاوت هایی دارد. در تصاویری که این صوفیه از بهشت و دوزخ جسمانی ارائه می دهند علاوه بر ریشه های اسلامی نشانه هایی از تعالیم سایر ادیان به ویژه آموزه های آیین زرتشت به چشم می خورد. این صوفیان در جست و جوی بهشتی که ورای بهشت معهود است از تعالیم همه ی ادیان و مذاهب بهره گرفته و به جای تکیه بر زهد ،از عشق خویش به الله مدد می گیرند.

First 15 pages

Signup for downloading 15 first pages

Already have an account?login

similar resources

ریخت‌شناسی قصّه‌های خواب در متون نثر صوفیه

چگونگی شکل‌گیری پدید? خواب باوجود تکرار بسیار ، همچنان امری پیچیده و شگفت است. به جز محتوای خواب‌ها فضایی که خواب ها در آن نقل می شوند هم از جهاتی قابل توجّه هستند. خواب دیدن و دیده شدن در خواب به عنوان یک سنت در متون صوفیه به دفعات تکرار می‌شود. در این بررسی سعی کرده‌ایم با معرفی ویژگی‌های مکتب‌های فرمالیسم و ساختار‌گرایی، روایات خواب را به عنوان داستان‌هایی کوتاه مورد ارزیابی ریخت‌شناختی قرار ...

full text

بررسی و تحلیل مبحث رؤیت و مشاهده و مکاشفه در اساطیر و عرفان ( با توجّه به متون برگزیدۀ نثر فارسی تا قرن هفتم هجری قمری )

تجلّی و تأثیر اسطوره از جهات گوناگون در زمینه های مختلف زندگی انسان پس از عصر اساطیری، امری است اجتناب ناپذیر. در این مقاله تلاش شده است تا با توجّه به شناخت اسطوره و آیین و عرفان، به یافتن تجلّی و تشابه محسوس و نامحسوس مقولۀ مشاهده و مکاشفه در اساطیر و آیین­های  آن و متون برگزیدهء نثر عرفانی فارسی تا قرن هفتم هجری قمری پرداخته شود. تجلّی­ها و تشابهات مبحث رؤیت و مشاهده و مکاشفه که میان دو مقولهء ا...

full text

بررسی و تحلیل تجلّی زمان و مکان مقدّس اساطیری در عرفان (با توجّه به متون برگزیده، نثر عرفانی فارسی تا قرن هفتم هجری)

در این مقاله تلاش شده است تا ضمن تعریف و تبیین وجوه تشابه و تفاوت اسطوره و آیین و عرفان، تجلّی و تأثیر و ردّپای محسوس و نامحسوس زمان و مکان مقدّس اساطیری و آیین‌های مربوط به هر یک در برگزیده نثر عرفانی فارسی تا قرن هفتم هجری قمری مورد تبیین و تحلیل قرار گیرد. با توجه به برخی بنیادهای مشترک اسطوره و عرفان در آفاق تاریخ تفکّر بشر، و در پرتو ضمیر ناخودآگاه مشترک وی، زمان و مکان قدسی و آیینی نیز به مثا...

full text

جستجوی اشکال گوناگون روایی در متون منثور فارسی قرن چهارم تا هفتم هجری

روایت در تمام جلوه‌های فرهنگ بشری دیده‌می‌شود. چون از این دیدگاه به روایت در متون فارسی منثور بازمانده از قرن چهارم تا هفتم هجری بنگریم؛ این پرسش مطرح است که: «کدامیک از اشکال روایی در کهن-ترین متون منثور فارسی قرن چهارم تا هفتم هجری دیده‌می‌شود؟» اهمیت این پژوهش در آن است که به شناخت کلی از پیشینۀ حضور اشکال روایی در دوران آغازین زبان فارسی دست خواهیم‌یافت. برای یافتن پاسخ پرسش پژوهش، متون منث...

full text

عالم اَلَست در متون منثور عرفانی تا قرن هفتم

پیمان ازلی الست که در عالم ذرّ به همه فرزندان آدم ارائه شده، از گذشته‌های دور حتّی قبل از اسلام مورد توجه متفکران بوده است. بعد از اسلام، مفسران، محدّثان، فلاسفه و عرفا و... به آن پرداخته‌اند. عرفا عالم الست را مبتنی بر مشرب عرفانی خود بررسی کرده و بر اساس دریافت خود از این واقعه سخن‌ها گفته‌اند. در این نوشته عالم الست و مباحث مربوط به آن در متون منثور کهن عرفانی بررسی شده است و بر اساس کتب مذکور ...

full text

بررسی تحولات درزمانی تعاریف عرفان و تصوف بر اساس متون نثر صوفیه تا سدۀ سیزدهم هجری

Islamic Mysticism and Sufism is the heritage of Islamic Civilization Which from the beginning till now, faced with many evolutions and due to inner factors, had different branches. in different definitions of Sufism by Sufis. In this article we try to investigate these definitions by content analysis approach. By studying the valid sufi texts from beginning to 13th century AH, and by extracting...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


document type: thesis

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هرمزگان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی

Keywords

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023